Miasta, szczególnie małe i średnie znajdujące się w gorszej sytuacji niż większe ośrodki, borykają się z szeregiem problemów natury środowiskowej, gospodarczej, społecznej czy instytucjonalnej. Potrzebne są kompleksowe i skoordynowane działania, żeby między innymi poprawić jakość powietrza, dostosować się do zmian klimatycznych, zatrzymać negatywne trendy depopulacyjne, odpowiedzieć na potrzeby starzejącego się społeczeństwa, stworzyć dobre warunki do rozwoju przedsiębiorczości czy wzmocnić wydajność lokalnej administracji. Mieszkańcy oczekują miast jako miejsc przyjaznych do życia a Program Rozwój lokalny, finansowany w ramach III edycji Funduszy norweskich i EOG na lata 2014 – 2021, wspiera samorządy w dążeniach do osiągnięcia tego celu. 

Cel Programu: Wzmocnienie spójności społecznej i gospodarczej poprzez podniesienie jakości życia dla wszystkich mieszkańców (w tym grup defaworyzowanych) i użytkowników średnich i małych miast. 

Operator Programu: Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zostało utworzone 15 listopada 2019 r. w drodze przekształcenia dotychczasowego Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju).

Całkowity budżet Programu: 117,6 mln euro 

W tym:
Grant: 100 mln euro
Wkład krajowy: 17,6 mln euro

Wartość dofinansowania: wybrane do dofinansowania projekty otrzymają granty w wysokości od 3 do 10 mln euro. 

Poziom dofinansowania: do 100% kosztów kwalifikowalnych 

Beneficjenci: małe i średnie miasta zakwalifikowane przez Strategię na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do grona 255 miast z najtrudniejszą  sytuacją społeczno-gospodarczą.           

Lista kwalifikowalnych miast

Partnerstwa: ze względu na kompleksowy charakter projektów możliwa i zalecana jest realizacja projektów zarówno w partnerstwie międzysektorowym jak i międzysamorządowym (krajowym i zagranicznym – z jednostkami z Państw –  Darczyńców, tj. Norwegii, Islandii i Liechtensteinu). 

Charakter projektów: kompleksowe projekty rozwojowe (infrastrukturalne i miękkie), w tym działania na rzecz wzmacniania/podnoszenia zdolności administracji lokalnej, służące realizacji długookresowych, zintegrowanych celów rozwojowych miasta.  

Zakres tematyczny projektów:  projekty powinny zawierać działania wieloaspektowe i komplementarne. Zaleca się więc uwzględnienie działań z wielu powiązanych ze sobą dziedzin tak, aby uzyskać efekt synergii o zwiększonym wpływie na rozwój lokalny danego miasta. Jako minimum projekty muszą odnosić się do wymiarów: środowiskowego, społecznego, gospodarczego oraz instytucjonalnego. W projekcie możliwe (nieobowiązkowe) jest też odniesienie do wymiarów: przestrzenny, finansowania rozwoju miasta, kulturowy, inteligentnego zarządzania miastem. 

Wymiar środowiskowy, np.:

• ograniczenie emisji szkodliwych gazów i pyłów,
• adaptacja do zmian klimatycznych,
• ograniczenie niskiej emisji w mieście,
• przejście z tradycyjnych na odnawialne źródła energii,
• efektywność energetyczna,
• innowacyjne rozwiązania i technologie ekologiczne,
• inwestycje w zieloną i błękitną infrastrukturę,
• miejskie tereny zielone,
• nisko-/ zeroemisyjny transport publiczny,
• inne przyjazne dla środowiska rozwiązania transportowe, etc.;

Wymiar społeczny, np.:

• wdrażanie standardów dostępności zgodnie z założeniami Programu Dostępność Plus 2018-2025 (aspekt obowiązkowy)
  
• polityka społeczna w sposób szczególny uwzględniająca zmarginalizowane obszary miasta i grupy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym,
• realizacja polityki mieszkaniowej w ujęciu społecznym i inwestycyjnym (m.in. projektowanie uniwersalne, zrównoważone osiedla mieszkaniowe, innowacje mieszkaniowe, system gospodarowania gminnym zasobem lokali komunalnych, TBS, mechanizmy wspomagania dostępności mieszkań, rozwój budownictwa czynszowego),
• promocja inwestycji i innowacji społecznych w rozwój społeczności lokalnych w uboższych rejonach,
• innowacyjne rozwiązania na rzecz wsparcia partycypacji społecznej,
• kompleksowe działania rewitalizacyjne (we wszystkich aspektach),
• redukcja bezrobocia i ubóstwa,
• podniesienie poziomu edukacji na różnych poziomach,
• stworzenie sieci efektywnego lokalnego/ regionalnego transportu publicznego,
• zwiększenie bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów,
• przeciwdziałanie procesom suburbanizacji,
• ograniczenie migracji zarobkowej z małych i średnich miast do dużych ośrodków,
• realizacja polityki senioralnej – stawianie czoła wyzwaniom starzejącego się społeczeństwa,
• dostosowywanie oferty miasta do cyklu życia człowieka i zmian demograficznych w nim zachodzących,
• projekty animacyjno – aktywizujące na rzecz dzieci i młodzieży,
• rozwój usług z zakresu edukacji i opieki zdrowotnej, etc. 

Wymiar gospodarczy, np.:

• wspieranie przedsiębiorczości i lokalnej gospodarki,
• wspieranie innowacyjności lokalnych przedsiębiorców,
• wzmacnianie lokalnego rynku pracy, szczególnie pod kątem osób wchodzących/ adaptujących się do rynku pracy,
• powiązanie systemu edukacji z potrzebami lokalnego rynku pracy, etc.
  
  UWAGA: Z wyjątkiem wspierania tworzenia bądź utrzymywania inkubatorów/ centrów innowacji/ przedsiębiorczości, które są wyłączone ze wsparcia w Programie.

Kwalifikowalne działania projektowe: Wszystkie kwalifikowalne działania projektowe mają służyć przygotowaniu, opracowaniu jak i wdrożeniu działań służących zintegrowanemu i zrównoważonemu rozwojowi miasta. W tym celu w projektach przygotowywane będą Plany Rozwoju Lokalnego i Plany rozwoju instytucjonalnego.   

• Przykładowe działania o charakterze nieinwestycyjnym: Dokumentacja: szczegółowe strategie sektorowe/ plany operacyjne/ standardy zarządzania i rozwoju miasta/ analizy, badania, ekspertyzy, ewaluacje/ plany konsultacji społecznych, strategie dialogu społecznego/ szczegółowe plany współpracy/ założenia do zmian studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz do  zmian (miejscowych) planów zagospodarowania przestrzennego/ studia wykonalności, dokumentacja przetargowa, dotycząca oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, projekty budowlane, Programy, działania wdrożeniowe, np.: zakładające aktywizację społeczną grup zagrożonych wykluczeniem/ programy wsparcia osób starszych/ programy wsparcia osób z niepełnosprawnościami/ programy zakładające aktywizację zawodową osób bezrobotnych/ wdrożenie wypracowanych rozwiązań mieszkaniowych/ edukacyjne dla dzieci i młodzieży/ program rozwoju miasta inteligentnego,Budowanie zdolności instytucjonalnych i rozwój kompetencji lokalnej administracji publicznej/ usprawnienie i podniesienie standardów działania samorządów lokalnych/ budowanie zaufania obywateli do instytucji publicznych na poziomie samorządu lokalnego. 
• Działania o charakterze inwestycyjnym: wynikające z diagnozy i analiz wykonanych na I i II etapie naboru/ odnoszące się do zakresu tematycznego, o którym mowa w Regulaminie naboru i wyboru projektów/ zdefiniowane jako priorytetowe dla realizacji celów projektu i rozwiązania kluczowych problemów rozwojowych w mieście, obowiązkowe, zakładające wdrażanie standardów dostępności zgodnie z założeniami Programu Dostępność Plus 2018-2025. 

Wszystkie planowane wydatki inwestycyjne nie mogą łącznie przekroczyć 60% całkowitych wydatków kwalifikowalnych projektu.  

Schemat przygotowania, wyboru i wdrażania projektów:

Szczegóły naboru i wyboru projektów znajdą Państwo w Regulaminie, który jest dostępny w „Informacji o naborze wniosków” z 6 maja 2019 r.

Prezentacja – „Program ROZWÓJ LOKALNY Charakterystyka Programu”